Kantlijn in quarantainetijd | Vrijdag 12 juni 2020

Les van Jean

De liedvorm is een van de meest gecomprimeerde en effectieve kunstvormen ooit. vind ik als muzikant/liedjesschrijver en ik moet tenslotte uitspraken doen om mijn bestaan te rechtvaardigen. De strakste en simpelste structuur is die van het standaard popliedje; wat me daar het meest aan bevalt is dat het een conversatie benadert; als je iemand iets vertelt, volg je (vaak) als vanzelf een bepaalde volgorde van vertelelementen:

COUPLET A

COUPLET B

Je gebruikt de eerste coupletten als een soort set up zoals je bij een film zou doen; je schetst de situatie, het waar, hoe, hoe wanneer, de context van het verhaal wat je gaat vertellen. Dit is wat je ziet, ruikt, hoort, en dit is waar je bent. Vaak wordt er ook iets van een handeling beschreven, maar nog niet echt de emotionele consequenties die daar aan vastzitten. Omdat het gezongen wordt, hebben de regels meestal hetzelfde aantal lettergrepen; omdat een lied zo vluchtig is, je hoort het en het is weg, heb je “ hooks” nodig om het binnen te laten komen, pakkende dingetjes waardoor de luisteraar ahw het verhaal wordt binnengezogen en ook het verhaal onthoudt. Rijm helpt daarbij. Binnen popliedjes is het rijmschema meestal ABAB. (op het internet kan je prima rijmwoordenboeken vinden).

Als je couplet een opsomming is, is een rijmschema AAAB heel effectief.

Dus: rijm en metrum als middel om de luisteraar je verhaal binnen te halen.

En de waarheid. En drie akkoorden helpen ook.

REFREIN

In het refrein vertel je de emotie die voortkomen uit de set up van de eerste twee coupletten; het thema van het liedje.

Ook hier weer, metrum en rijm wat voor toegankelijkheid zorgt. Het refrein heeft steeds

dezelfde melodie. (Coupletten ook natuurlijk)

COUPLET C

In her derde couplet vertel je het verhaal door, dus weer een nadruk op het verhalende

aspect en minder op de gevoelswereld, maar het verhaal ontvouwt zich wel meer, er zijn

meer details, die teruggrijpen op het refrein, het verduidelijkt waarom de zanger/verteller voelt wat hij voelt.

De afwisseling van verhalende coupletten en emotionele refreinen zorgt voor een innerlijke dynamiek; het verhalende zorgt voor een soort ontspanning en distantie, het refrein haalt je ineens heel dichtbij de verteller. Er is niet echt een Nederlandse vertaling voor, in de literatuur (en film) is dit de “tension and release” techniek. (Wat je in een extreme vorm in horror films tegenkomt,

REFREIN

BRUG

De brug wordt gebruikt als een soort filosofische pointe: de moraal, de les, de conclusie, de verteller neemt afstand van het verhaal, heeft er een soort vogelperspectief op, en levert daar commentaar op

REFREIN

Nog een keer de emotie, vaak met een kleine variatie. (de invloed van de inzichten die je in de brug hebt laten horen)

OPDRACHT

We gaan een liedtekst schrijven. Of een verhaal wat zich afwikkelt volgens de (pop)liedstructuur. Ik geef verschillende opzetjes voor coupletten, refreinen, of een brug. Jullie kiezen er eentje uit. Daar schrijven jullie een lied of een verhaalvorm omheen. Het liefst een lied, want dat kunnen we gaan zingen op straat of in het park aan het eind van onze Corona tunnel.

VOORBEELD 1:

Vroeger wist ik amper wie ik was

Was ik hard en glad als glas

Mooi om te zien

Mooier dan nu misschien

Maar nu wel voor jou

VOORBEELD 2:

Ik zit onder de spoorbrug

Dit is, denk ik mijn vijfde bier

Gedachten over jou heb ik genoeg

Ik schop ze, met de lege blikjes

In de stinkende rivier

VOORBEELD 3:

Tijd is een blad op de wind

Dat waait en waait en waait

Tijd is je kind dat over zijn schouder kijkt

Nog even zwaait

Voel je natuurlijk ook vrij om het anders aan te pakken als je dat liever doet.

VOORBEELD 4:

En het kostte ons niets

De adem in onze longen

Het draaien van de wereld

De liedjes die we zongen

VOORBEELD 5:

Ik lijk op ieder ander

Op alles wat maar komt en gaat

Maar voor jou ben ik de druppel

Die jouw emmer overlopen laat

---

Nostalgie

Brandend Zand

Verloren Land

Verlaten Strand

Loop op Blote Voeten

In het Hete Zand

Ruik het Zilte Zeewater

Hoor de Zeevogels Krijsen

Ruik de Houtvuren van de Kampongs

Ruik de vers geplukte bananenbladeren

Ruik de etensgeuren

Nu Verleden Tijd

Verloren land van mijn jeugd Gordel van Smaragd

Bali Eiland van de Goden

Verloren Moederland

Nu leef ik in Holland

Voel me verloren

Afgesneden van

Mijn Wortels

Een Tropische Plant

Die sterft van de Dorst

Mijn Herinneringen

Lijken meer Drogbeelden

Van een Dronken Man

Die een Fata Morgana ziet

In een Woestijn

Ik keer terug naar mijn Moederland

Als een Dwaze Oude Man

Die Vergeefs zijn Verloren Land

Van zijn Jeugd Zoekt

Maar het nooit Vindt

Want je stapt nooit twee keer in dezelfde rivier

Alles Veranderd

Ik ook

- Ronald Pessy

---

Foppe De Haringhoppe

Het is weer Korenwijndag, korenwijndag. Mevrouw, mag ik 1 korenwijn en doet u er maar een haring bij, haring bij en in het Oosterpark, zingen met koor en wijn doen we wellicht vanavond, geen tentharing en mag ik 1 suiker, doet u er maar 1 koffie bij één met een groep, veel bekijks, het leven is als een haring, dan hou je hem aan de staart in de lucht en glijdt hij naar binnen met korenwjjn als een rijpe vrucht.

Repeat...      

Haring Arie was er 1 van in de penarie, zijn kanariepietje was gek van haring, Arie bestierde de wallen met veel bombarie, Arie. Boomsma graag Koren en granen, noten op mijn zang, zanglijster, schijtlijsterbes bis, aap noot mies, maagdeninvliespindarotsje in de branding, verzanding van bikinibroekje, Lorelij mijn zeemeermin ik wil je gewaar worden en zoek je.  

- Marcel Bergmeyer

---

ONWEER

Ik lig in mijn bed en het dondert.

Gewoonlijk ben ik vreselijk bang.

Wat me nu zo enorm verwondert

Is dat ik lichamelijk verlang…

De dekens trek ik over m’n oren.

Flitsen schieten over het behang.

‘t Zijn de knallen die ik niet wil horen,

Maar ik verlang, ik verlang, ik …

‘k Verlang naar mijn lief in mijn sponde

die mij met zijn lichaam bedekt.

Wie zei ooit: ‘Het is een zonde,

Zo raak je schandelijk bevlekt’?

Plots verschijnt zijn beeld voor mijn ogen,

Ik voel zijn handen om mijn gezicht…

Hij zal mijn liefdestranen drogen,

De ontlading na een bliksemschicht.

De regen valt in stromen uit de lucht.

Het gedonder komt diep uit de hel.

Ik ben gelukzalig en ik zucht.

De ontspanning na een hemels spel.

- Sytske van Bochove